Rozważania na temat malarstwa - już po świętach ale dalej w podniosłym nastroju...

Jeszcze kilka dni temu, dzięki polskiej telewizji, mogliśmy przeżywać podniosłe chwile związane ze Świętami Wielkanocnymi w Watykanie a już wkrótce ponownie będziemy wspólnie oglądać uroczystości beatyfikacyjne, naszego wielkiego rodaka, papieża Jana Pawła II. Co ciekawe, cała uroczystość będzie się odbywać w pobliżu pewnego miejsca, gdzie był początek Jego wielkiego pontyfikatu, z którego jesteśmy tacy dumni. Mam na myśli jeden z cudów świata sztuki i religii - słynną Kaplicę Sykstyńską. Kaplica Sykstyńska jest to papieska kaplica wchodząca w skład Pałacu Watykańskiego. Zbudowana została w latach 1475-1483 z fundacji papieża Sykstusa IV (i stąd jej nazwa). Sama Kaplica jest prostokątnym pomieszczeniem o długości 40,93 m, szerokości 13,41 i wysokości 20,70 m, które przykrywa sklepienie kolebkowe z lunetami.  

Po prawej stronie pomieszczenia (patrząc w kierunku ołtarza) znajduje się tzw. kantoria z organami, bo warto wiedzieć, że kiedyś Kaplica Sykstyńska słynęła z doskonałego, męskiego chóru, w którym śpiewali również mężczyźni obdarzeni wysokim kontratenorem. Kaplica Sykstyńska od początku była przeznaczona na ważniejsze uroczystości kościelne. Dawniej często odprawiano w niej msze święte, za to do dzisiaj odbywają się tu konklawe, czyli wybory nowego papieża.  Na czas wyborów papieża wstawiany jest tutaj specjalny piec, który ma wyprowadzony ponad dach komin, natomiast kolor wydobywającego dymu ma informować zgromadzonych na Placu Świętego Piotra o wynikach głosowania. Jednak na co dzień miejsce to fascynuje ludzi także z innego powodu. Znajdują się tutaj przepiękne malowidła ścienne, tzw. freski, których autorem jest m.in. genialny ... rzeźbiarz Michał Anioł Buonarotti. Praktycznie wszystkie ściany i sufit Kaplicy zdobią cudownej urody freski o treści związanej ze Starym i Nowym Testamentem. Spróbujmy zatem przybliżyć co one przedstawiają.

Freski na ścianach bocznych. Najstarsze z nich  umieszczone są na podłużnych ścianach. Zostały wykonane w latach 1481-1483 przez artystów z Toskanii i Umbrii. Często określane są nazwą "Stara Sykstyna", dla odróżnienia od fresków namalowanych przez Michała Anioła, nazywanych "Nową Sykstyną". Ścianę po lewej stronie zdobi 6 scen z Starego Testamentu, a po prawej umieszczono 6 scen z Nowego Testamentu. Są to (patrząc od strony ołtarza):

strona lewa:

- Mojżesz z żoną Seforą w Egipcie - Pietro Perugino

- Młodość Mojżesza - gorejący krzak - Sandro Botticelli

- Przejście przez Morze Czerwone - Cosimo Roselli

- Mojżesz na górze Synaj - Cosimo Roselli

- Ukaranie Kory, Danata, Aribona - Sandro Botticelli

- Testament i śmierć Mojżesza - Luca Signorelli

strona prawa:

- Chrzest Chrystusa - Pietro Perugino i Pinturicchio

- Uzdrowienie trędowatego i kuszenie Chrystusa - Sandro Botticelli

- Powołanie apostołów Piotra i Andrzeja - Domenico Ghirlandaio

- Kazanie na Górze i uzdrowienie trędowatego - Cosimo Roselli

- Przekazanie kluczy św. Piotrowi - Pietro Perugino

- Ostatnia Wieczerza - Cosimo Roselli

Poniżej namalowano szeroki pas imitujący zasłony z tkaniny. Szczegóły tych malowideł można zobaczyć na prezentacji multimedialnej zamieszczonej na końcu wpisu. Zachęcam do obejrzenia.

Freski na sklepieniu. Prace nad ozdobieniem sufitu papież Juliusz II zlecił samemu Michałowi Aniołowi. Malowidła zdobiące sufit opowiadają historię ludzkości od stworzenia świata, przez grzech pierworodny aż do biblijnego potopu.Wymiary postaci przedstawianych w kolejnych scenach zmieniają się. Najmniejsze są przy wejściu, największe w pobliżu ołtarza (artysta uzyskał przez to efekt jednakowej wielkości poszczególnych osób przy oglądaniu dzieła w pobliżu wejścia do kaplicy). W prostokątnych polach (patrząc od ołtarza) przedstawione są następujące sceny:

- Bóg oddziela światło od ciemności

- Bóg stwarza słońce i księżyc

- Stworzenie Adama (jeden z najbardziej znanych fresków Michała Anioła), poniżej...

- Stworzenie Ewy

- Grzech Pierworodny (zerwanie owocu i wypędzenie z raju)

- Potop

- Synowie Noego (Cham wyśmiewa pijanego ojca, dwaj inni synowie okrywają go)

Boczne pola sufitu i lunety Michał Anioł ozdobił 12 postaciami proroków i sybill. Postać proroka Jeremiasza to autoportret mistrza, który w ten sposób podpisał swoje dzieło.

Na ścianie na wprost wejścia Michał Anioł namalował swój najsłynniejszy fresk "Sąd Ostateczny". Dzieło to powstało na zamówienie papieża Klemensa VII w latach 1536-1541. Kompozycja jest skupiona wokół postaci Chrystusa - sędziego karzącego za grzechy, z Matką Bożą u boku. Wokół zgromadzeni są święci, najczęściej trzymający narzędzia swojej męczeńskiej śmierci. Po prawej stronie ukazany jest św. Piotr z kluczami, poniżej św. Bartłomiej z nożem w ręku i własną skórą (skóra twarzy to autoportret Michała Anioła), na lewo od Bartłomieja - św. Wawrzyniec z rusztem. W górnej części obrazu unoszą się aniołowie trzymający narzędzia Męki Pańskiej. Poniżej centralnej sceny artysta umieścił 11 aniołów bez skrzydeł. Dmą oni w trąby budząc umarłych, którzy, ukazani w dole po stronie lewej, budzą się przy pomocy aniołów, pomagając sobie nawzajem wznoszą się coraz wyżej. Dół po stronie prawej ukazuje scenę strącania do piekieł potępionych przewiezionych na łodzi Charona. Król piekieł to postać z oślimi uszami (Minos), owinięta wężem. Doprawdy, niesamowicie okrutna scena! 

I jeszcze ciekawostka. Twarz "Minosa" Michał Anioł namalował podobną do niejakiego Baigio z Ceseny, który był mistrzem ceremonii na dworze papieża Pawła III i ostro potępiał nagość występującą na freskach Buonarottiego; zatem mistrz zemścił się na nim umieszczając go w ten sposób na swoim malowidle. Mimo jego licznych skarg, papież nie kazał wprowadzić zmian, odpowiadając: "mam władzę na ziemi, mógłbym wiele załatwić w niebie, ale moje wpływy nie sięgają piekieł, przeto nie mogę cię wybawić". Zaledwie po sześciu latach, jego w kolejności trzeci następca, papież Paweł IV zażądał zniszczenia dzieła, uznając je za nieprzyzwoite. Podobno po namowach, zgodził się jednak na zamalowanie intymnych fragmentów. Natomiast zgodnie z postanowieniem soboru trydenckiego, który miał miejsce w latach 1545-1563, uczeń Michała Anioła Daniele da Volterra wprowadził na fresku poprawki na miesiąc przed śmiercią Michała Anioła i został potem przez to nazwany "majtkarzem". 

A oto ten podziwiany przez prawie pięć wieków cud świata sztuki i religii, Kaplica Sykstyńska w całej okazałości. Proszę kliknąć na obrazek poniżej i zatopić się w otchłani sztuki i sacrum...

Żródła: Wikipedia, Encyklopedia PWN.