Rozważania na temat malarstwa - Bar w Folies-Bergère - ostatni obraz Maneta

"Bar w Folies-Bergere" – obraz olejny francuskiego malarza Édouarda Maneta namalowany w latach 1881–1882, a obecnie przechowywany w Courtauld Gallery w Londynie. Dzieło ma wymiary 96 cm wysokości i 130 cm szerokości. Jest to ostatnia wielka kompozycja malarza, opiewająca życie codzienne. 
Centralną postacią obrazu jest jedna z pracujących tam kelnerek o imieniu Suzon, która była również modelką malarza. Na obrazie Suzon, ubrana w ciemną suknię, stoi za barem zastawionym martwą naturą: butelkami pełnymi trunków, owocami w naczyniu oraz kwiatami we flakonie. Kompozycja ta, stanowiąca pierwszy plan obrazu, tworzy swoistą piramidę, w której centralnym punkcie znajduje się bukiet kwiatów przysłaniający biust kelnerki. Drugi plan tworzy to, co się odbija w ogromnym lustrze wiszącym za barmanką. Z prawej strony widać jej odwrócone odbicie w lustrze – Suzon rozmawia z mężczyzną w cylindrze. Po bliższym przyjrzeniu okazuje się jednak, że odwrócona postać Suzon jest odtworzona niedokładnie i nie oddaje idealnie postaci z pierwszego planu. Martwa natura z pierwszego planu również nie odbija się w lustrze tak dokładnie, jak wymagałyby tego prawa optyki. Ponadto na pierwszym planie nie ma mężczyzny rozmawiającego z kelnerką. Jest on ukryty przed oczami widza, albo można powiedzieć, że znajduje się po stronie widza. Krytycy spierają się, czy to niedokładne lustrzane odbicie jest błędem malarza, czy zamierzonym przez niego efektem. Być może jest to skutek namalowania obrazu w pracowni na podstawie szybko zrobionego w barze szkicu, ale najprawdopodobniej niedokładność ta była celowa. Wbrew pierwszemu wrażeniu, obraz nie został bowiem namalowany w barze, ale w pracowni malarza, gdzie Suzon mu pozowała, w barze mógł powstać jedynie szkic. Oprócz wspomnianych postaci w lustrze widać odbicie wielu osób, a wśród nich śmietanki towarzyskiej Paryża. Jest tam ubrana na biało Méry Laurent, którą artysta sportretował w 1881, a obok niej malarze Gaston Latouche oraz Henry Dupray. 
Interesująca jest interpretacja obrazu. Obraz pokazuje niejako dwa światy. Pierwszy to świat rzeczywisty i konkretny, a jego uosobieniem jest Suzon. Wymowna jest jej smutna twarz i jej jakby nieobecne spojrzenie. Wprawdzie pracuje ona w Folies-Bergère, sali koncertowej, w której często wystawiano spektakle pełne elementów frywolności, ale do niego nie należy. Drugim światem jest ten widziany w lustrze. Wydaje się, że artysta chciał ukazać tu rozbieżność między tymi dwiema sferami rzeczywistości. Postacie występujące na drugim planie nie są już namalowane tak wyraźnie i dokładnie. Wydają się rozpływać jak dym; są niewyraźne i niekonkretne jak odbicia platońskich idei. Bar w Folies-Bergère był dla Paryża swoistym kulturalnym punktem odniesienia, ale to, co się tam działo, było dla autora tylko cieniem prawdziwego świata. Obraz jest wyrazem jego ironicznego spojrzenia na otoczenie. 
Ciekawy jest również fakt, że inspiracją dla Maneta był prawdopodobnie obraz barokowego malarza Diego Velázqueza "Panny dworskie" (bardziej znany jako "Las Meninas") z 1656, który jest również studium portretowym i w którym także został wykorzystany pomysł lustra wiszącego na ścianie. Jak u Velázqueza w lustrze pojawia się para królewska, której nie widać na innym planie obrazu, tak u Maneta w lustrze pojawia się odbicie mężczyzny w cylindrze oraz całego tłumu postaci, bywalców baru. Manet dokonał transformacji tego pomysłu i przeniósł go w swoje czasy. Tak jak Velázquez pokazuje on świat, który istnieje tylko jako lustrzane odbicie. Prawdopodobnie był to także wyraz ironii. I na koniec, jeszcze jedna ciekawostka. "Panny dworskie" zostały namalowane w końcowym okresie życia Velázqueza, na 4 lata przed śmiercią. Z pozoru klasyczny temat, jakim jest portret infantki Małgorzaty Teresy w otoczeniu dworzan, był także w istocie nowatorski i wieloznaczny. Rzadko które dzieło w historii malarstwa europejskiego dostarczyło tak wielu odmiennych interpretacji. Doprawdy, trzeba było mieć wiele odwagi i umiejętności, żeby w taki sposób demonstrować swoje poglądy. [Źródło: Wikipedia]

Komentarze

Popularne posty