Rozważania na temat malarstwa - Unia Lubelska

Czy wiecie, że 28 czerwca 1569 – uchwalono Unię Lubelską. Jutro jest rocznica tego wielkiego wydarzenia ! Unia Lubelska, była to umowa międzynarodowa Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim zawarta 1 lipca 1569 na Sejmie w Lublinie. Określana jako unia realna, w odróżnieniu od poprzednich, wiążących oba państwa tylko osobą władcy (unia personalna). Została przyjęta 28 czerwca, a podpisana 1 lipca 1569, ostatecznie ratyfikowana przez króla 4 lipca 1569. W jej wyniku powstało państwo znane w historiografii jako Rzeczpospolita Obojga Narodów. 

Dla przypomnienia, najważniejsze postanowienia unii lubelskiej to:

• Oba państwa miały mieć jednego władcę wybieranego wspólnie przez oba narody w wolnej elekcji i koronowanego na króla Polski i wielkiego księcia Litwy w Krakowie.
• Powołano wspólny Sejm walny, obradujący w Warszawie, którego izba poselska składała się ze 120 posłów koronnych i 48 litewskich, a w skład Senatu weszło 113 senatorów koronnych i 27 litewskich.
• Oba człony Rzeczypospolitej zobowiązały się prowadzić wspólną politykę obronną i zagraniczną
• Zachowano odrębne urzędy centralne, tytuły i dostojeństwa z zakresem kompetencji identycznym w obu krajach
• Wprowadzono identyczną monetę, bitą osobno w każdym państw
• Zachowano odrębne wojsko polskie i litewskie
• Zachowano odrębne języki urzędowe (na Litwie język ruski)
• Egzekucja królewszczyzn i podważanie nadań królewskich nie miały zastosowania na Litwie
• Uchwalono unifikację systemów prawnych
• Zniesiono zakaz nabywania przez Polaków dóbr na Litwie

Wydarzenie to zostało przedstawione na przepięknym obrazie Jana Matejki z 1869 r. zatytułowanym właśnie "Unia Lubelska". Obraz ten jest jednym ze znanych dzieł malarskich Jana Matejki tworzących cykl poświęcony historii Polski. Namalowany został dla upamiętnienia 300 rocznicy unii Polski i Litwy. Kompozycja skupia się na ceremonii zaprzysiężenia unii w renesansowym wnętrzu Zamku Lubelskiego. Unia Lubelska uchodzi za jedno z najlepszych dzieł Matejki, w uznaniu za wartości obrazu malarz odznaczony został w 1870 r. francuskim orderem Legii Honorowej. Po drugiej wojnie światowej, zrabowany przez Niemców obraz odnaleziono we wsi Przesieka w Karkonoszach, wraz z dwoma innymi dziełami Matejki. Na pamiątkę tego wydarzenia, wieś przez krótki czas nazywała się Matejkowice. Obraz jest własnością Muzeum Narodowego w Warszawie, a znajduje się w depozycie w Muzeum Lubelskim na zamku w Lublinie.

Postacie historyczne uwiecznione na obrazie to m.in.:

! Z krzyżem będąc centralną postacią obrazu stoi król Polski Zygmunt August.

! W racjonale uwieczniony został Jakub Uchański prymas Polski.

! Klęczy na klęczniku z ręką na Ewangelii, w drugiej trzyma dokument z tekstem aktu unii Marcin Zborowski kasztelan krakowski. W rzeczywistości nie żył od 4 lat, ale był gorącym orędownikiem ujednolicenia podstaw ustrojowych Polski i Litwy i stąd jego obecność na obrazie.

! Treść przysięgi odczytuje Filip Padniewski biskup krakowski stojący za prymasem.

! Z mieczem w ręce klęczy Mikołaj Radziwiłł zwany Rudym, jako jedyny litewski senator nie złożył podpisu pod dokumentem unii, a wyciągnięty miecz ma symbolizować wobec króla i unii wrogą postawę.

! Klęczy także Mikołaj Mielecki w zbroi z buławą hetmańską w prawej ręce. W rzeczywistości godność hetmana wielkiego koronnego otrzymał dopiero w 1578.

! Na lewo od króla na pierwszym planie zsuwa się z fotela Walerian Protasewicz biskup wileński. Ze względu na stan zdrowia i podeszły wiek nie był obecny w Lublinie. Podtrzymujący go Jan Łaski też nie był w Lublinie, bo zmarł w 1560.

! W czerwonych kardynalskich sztach na fotelu siedzi Stanisław Hozjusz, oparty o jego fotel stoi Łukasz Górka wojewoda poznański; nie było go w Lublinie, ale Matejko umieścił go, aby symbolizował kolebkę państwa polskiego Wielkopolskę.

! Z laską marszałkowską sportretowany został Jan Firlej marszałek wielki koronny.

! W głębi z ręką zgłaszającą się do odpowiedzi widać księcia pruskiego Albrechta Fryderyka Hohenzollerna.

! Po prawej stronie obrazu stoi siostra króla Anna Jagiellonka, nie było jej w Lublinie, ale umieszczenie jej postaci w koronie na głowie symbolizuje kontynuację dynastycznej polityki Jagiellonów. Malując Annę Matejko wzorował się na zachowanym portrecie królowej w stroju koronacyjnym przechowywanym w Katedrze Wawelskiej.

! Ubrana na czarno brodata postać to Andrzej Frycz Modrzewski, autor dzieła "O naprawie Rzeczypospolitej".